Co to jest dolina niesamowitości?
Dolina niesamowitości (ang. Uncanny Valley) to termin wprowadzony w 1970 roku przez japońskiego robotyka Masahiro Mori.
Opisuje on zjawisko, w którym repliki ludzi, takie jak roboty humanoidalne lub animowane postacie, które są bardzo podobne, ale nie identyczne, wywołują uczucia niepokoju i odrazy u ludzi. Im bardziej android lub animacja przypomina człowieka, tym większa sympatia, ale tylko do pewnego momentu. Gdy podobieństwo staje się zbyt duże, pojawia się dyskomfort.
Fot. Leonardo.Ai
Problematyka zjawiska w odbiorze ludzi
Psychologiczne korzenie doliny niesamowitości mogą wiązać się z instynktowną reakcją na „fałszywe” cechy ludzkie. Niektóre teorie sugerują, że mózgi ludzkie, które są ewolucyjnie przygotowane do identyfikacji i interakcji z innymi ludźmi, mogą być zdezorientowane, gdy obiekt prawie ludzki nie zachowuje się zgodnie z oczekiwaniami. To poznawcze napięcie jest uważane za przyczynę niepokoju.
Na uniwersytecie Emory przeprowadzone badania pokazały, że nasza reakcja na prawie ludzkie androidy nie wynika z prostego procesu przypisywania im umysłu, ale z bardziej skomplikowanego procesu dehumanizacji. Ludzie najpierw antropomorfizują androidy, przypisując im ludzkie cechy, ale szybko mogą odczuwać niepokój, gdy zauważają niezgodności z oczekiwanym ludzkim zachowaniem. To odczucie, według badaczy, wynika z podświadomej potrzeby odróżnienia rzeczywistych ludzi od imitacji, co mogło mieć ewolucyjne korzenie w rozpoznawaniu i unikaniu chorób.
Dr Konrad Maj, psycholog z SWPS zauważa, że mamy też do czynienia ze sklejeniem dwóch obiektów, tj. cech ludzkich z nieludzkimi.
– To jest dla nas nieprzyjemne uczucie poznawcze, ale tak naprawdę nie tylko chodzi o kwestie poznania. Mamy też wrodzony mechanizm unikania patogenów i osób, które poprzez swoje zachowanie mogą sugerować nam, że są chore bądź na coś cierpią i mają jakieś defekty. Unikamy oczywiście wszelkich bakterii i wirusów. Anomalie w przypadku wyglądu robota, mogą nam się kojarzyć z jakąś chorobą.
„Pojawia się uczucie odrazy”. Psycholog o syndromie „doliny niesamowitości”, jedynka.polskieradio.pl
Dolina niesamowitości a AI
Dolina niesamowitości jest ściśle związana z rozwojem sztucznej inteligencji i robotyki. W miarę jak roboty i animacje stają się coraz bardziej zaawansowane i ludzkie, projektanci i programiści muszą stawić czoła wyzwaniom związanym z tym zjawiskiem. Na przykład, technologie te są stosowane w robotach społecznych, które mają wspierać ludzi, na przykład w opiece zdrowotnej lub jako asystenci osobisty, co sprawia, że zrozumienie i zarządzanie doliną niesamowitości staje się kluczowe dla akceptacji społecznej.
Pozostała część artykułu pod materiałem wideo:
Rozwiązania związane z doliną niesamowitości
Istnieją różne strategie radzenia sobie z doliną niesamowitości.
- Unikanie nadmiernego realizmu. Twórcy mogą celowo unikać zbyt realistycznego przedstawienia ludzkich cech w robotach i animacjach, zamiast tego stosując bardziej stylizowane lub abstrakcyjne podejście.
- Zrównoważony realizm. Inne podejście polega na utrzymaniu spójnego poziomu realizmu w różnych aspektach postaci – wyglądzie, ruchach, mowie itp.
- Edukacja i ekspozycja. Wzrost świadomości i częstsza interakcja z humanoidalnymi robotami mogą zmniejszyć negatywne efekty doliny niesamowitości, szczególnie wśród młodszych użytkowników, którzy dorastają w otoczeniu nowoczesnych technologii.
Czytaj dalej: